Pandemie wereld

De coronapandemie heeft de wereld verrast, maar tegelijkertijd weten we hierdoor zeker dat zich ooit weer een pandemie zal voordoen. Alleen al deze eeuw hebben we te maken gehad met SARS (2003), H1N1 (2009), MERS (2012), Ebola (2014) en COVID (2019). Allemaal ziektes die hadden kunnen uitgroeien tot een pandemie. Door de groei van de wereldbevolking en de globalisering is het beperken van een uitbraak moeilijk zo niet (bijna) onmogelijk gebleken.

De rol van verzekeringen in het beperken van de gevolgen van een pandemie is evenwel klein. In maart 2020 werd al snel duidelijk dat het risico van de gevolgen van een pandemie en het overheidsingrijpen dat daarop volgde slechts op een beperkt aantal verzekeringsproducten werd gedekt. Dat werd duidelijk bij met name evenementen-, reis-, annulering- en transportverzekeraars. Zij kregen vrijwel direct te maken met veel en soms omvangrijke claims. Ook werd de dekking van pandemierisico op toekomstige activiteiten in deze branches stopgezet, mede omdat internationale herverzekeraars de dekking introkken.

Evenementenverzekeringen

Dat het voortzetten van pandemiedekking op evenementenverzekeringen onhoudbaar was, wordt duidelijk uit de verhouding tussen schadelast en premie-inkomsten. De brutopremieomvang van evenementenverzekeringen bedroeg in 2019 ruim dertien miljoen euro, terwijl de verzekerde schade in 2020 naar schatting oploopt tot 90 miljoen euro. Internationale herverzekeraars hebben pandemieclausules ontwikkeld met uitgebreide uitsluitingen. Hoewel de Nederlandse markt zoekt naar nuance, voor evenementenmakers is herstel van enige vorm van zekerheid essentieel om weer aan de slag te gaan.

Reis-en annuleringsverzekeringen

Een andere zwaar getroffen sector is de reisbranche. Door de pandemie werden reizen geannuleerd en reizigers gerepatrieerd. Dit betekende dat Nederlandse reizigers die niet in staat waren om zelf hun terugkeer te regelen, op grond van het convenant Bijzondere Bijstand Buitenland naar huis zijn gehaald. Dit was een gezamenlijk initiatief van het ministerie van Buitenlandse Zaken, het Verbond van Verzekeraars, de reisbrancheorganisatie ANVR en diverse andere partners uit de reiswereld.

Het annuleren van vluchten en vakantie als gevolg van de pandemie en de daaruit volgende overheidsmaatregelen was en is niet gedekt op een annuleringsverzekering, maar komt voor de verantwoordelijkheid van de reisorganisatie. Ook dekt een annuleringsverzekering geen annulering als mensen zelf liever niet op reis gaan. Al snel werd duidelijk dat veel mensen een heel ander begrip hadden van een annuleringsverzekering. Reizigers die nog niet zijn vertrokken naar hun bestemming en waarbij het reisadvies verandert naar ‘oranje’, zijn doorgaans niet verzekerd als ze er toch voor kiezen om op reis te gaan. Het risico op schade is dan niet ‘onvoorzien’.

schatten welke bedrijven nog wel en welke minder of niet meer kredietwaardig zijn. Als kredietverzekeraars in zo’n situatie aan hun verplichtingen willen voldoen, moeten ze in veel sectoren de limieten (de grens tot waar handel verzekerd is) verlagen of zelfs intrekken. Om dit te voorkomen en de handel op gang te houden, treedt de overheid tot eind juni 2021 op als herverzekeraar voor kredietverzekeraars

Andere schadeverzekeringen

Tegelijkertijd ontstond er discussie over de impact op andere schadeverzekeringen. Veranderen door de lockdown en de aanpassing in mobiliteit en economische activiteit ook de schaderisico’s op bijvoorbeeld brand-, motorrijtuigen- en aansprakelijkheidsverzekeringen? Tijdens de lockdown is de verkeersdrukte significant afgenomen en zijn de autoverzekeringsclaims gedaald, maar het aantal en de omvang van letselschades neemt nog altijd toe. Naast de vraag om premievermindering, kwamen er ook vragen over de dekking bij verandering van de activiteiten. Denk hierbij aan taxi’s die stilstaan, medewerkers die maaltijden bezorgen met hun privéauto en de nieuwe risico’s van aangebrachte beschermingsmaatregelen tegen virusoverdracht. Op omzet en nacalculatie gebaseerde verzekeringen, zoals gebruikelijk in onderdelen van transport en logistiek, zullen door de verminderde economische activiteit naar verwachting minder omzet draaien. Ook hebben motorrijtuigen- en transportverzekeraars coulance betracht als rij- en vaarbewijzen en verschillende veiligheidscertificaten vanwege de lockdown niet tijdig konden worden verlengd.

Nog onduidelijk is het aantal (medische) aansprakelijkheidsclaims die werkgevers ontvangen als gevolg van uitstel van zorg en besmetting op de werkvloer.

Zorg, levens-en inkomensverzekeringen

Kort na de invoering van de lockdown werd duidelijk dat de dekking voor zorg-, levens-, inkomens- en pensioenverzekeringen geen problemen opleverde. De impact op deze verzekeringen is niet buitensporig hoog, en soms zelfs lager dan gemiddeld. Vooralsnog verwachten verzekeraars geen uitsluitingen voor het pandemierisico mede omdat herverzekering mogelijk lijkt. Dit neemt niet weg dat de impact op deze productgroepen bij toekomstige extreme(re) scenario’s in sommige gevallen (denk bijvoorbeeld aan niche verzekeraars) groter kan zijn dan bij corona.

Steunmaatregelen ondernemers

Verzekeraars zien dat veel klanten geraakt worden door de pandemie en de overheidsmaatregelen. Daarom hebben zij in april 2020 samen met de brancheorganisaties van verzekeringsadviseurs het ‘Raamwerk COVID-19 richtlijnen distributie zakelijke markt’opgesteld. Hierin staan de maatregelen die verzekeraars en adviseurs minimaal nemen om hun zakelijke klanten te ondersteunen om een (premie)schuldpositie te voorkomen. De maatregelen komen erop neer dat de adviseur samen met de klant eerst bekijkt in hoeverre het mogelijk is om de dekking terug te brengen. Minder dekking betekent immers ook lagere premie. Daarnaast kan de premietermijn worden aangepast, zodat bijvoorbeeld niet in één keer een gehele jaarpremie hoeft te worden betaald maar men kan overgaan naar kwartaal- of maandpremie. Als laatste kan de betalingstermijn worden verlengd. Het raamwerk is bedoeld als kapstok voor maatschappij individueel beleid, want in de uitvoering is sprake van maatwerk: de adviseur bekijkt samen met de klant met welke maatregelen hij of zij het beste geholpen is. Het raamwerk is inmiddels diverse keren verlengd en geldt inmiddels tot 1 juni 2021.

Nederland als uitzondering

De Nederlandse verzekeringsmarkt is tijdens deze crisis op twee manieren bijzonder gebleken. Nederland was nog een van de weinige landen waar op evenementenverzekeringen de risico’s voor de gevolgen van een pandemie of overheidsingrijpen in de regel waren gedekt. Na de recente uitbraak zijn de claims conform de polisvoorwaarden afgehandeld, maar is tegelijkertijd ook hier de dekking voor nieuwe contracten en nieuwe evenementen geschrapt (zoals ik eerder aangaf mede vanwege het claimbedrag dat de premie-inkomsten vele malen overstijgt).

Anderzijds is er wereldwijd een discussie gaande over dekking voor de risico’s van een pandemie en overheidsingrijpen op bedrijfsschade. In Nederland heeft minder dan tien procent van de ondernemingen een bedrijfsschadeverzekering. Daarbij bieden deze verzekeringen in de regel alleen dekking na materiële schade. De gevolgen van een pandemie en daaruit voortvloeiende preventieve maatregelen door de overheid zijn dus vrijwel nooit verzekerd geweest en lijken dat in de toekomst ook niet te worden. In onder andere het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten bieden bedrijfsschadeverzekeringen hiervoor juist relatief vaak dekking.

Geen pandemie-pool voor bedrijfsschades

Wereldwijd zijn er voorbeelden van oplossingen om de risico’s op catastrofale gebeurtenissen verzekerbaar te maken, variërend van semi-private, publiek-private tot volledig publieke schema’s. Belangrijke voorwaarde is wel dat het gedekte risico zich niet tegelijkertijd in de hele wereld voordoet. Echter, door het wereldwijde karakter van een pandemie kunnen verzekeraars het risico niet (langer) beheersen via internationale spreiding door pools of herverzekering. Daarom is er nauwelijks herverzekeringskapitaal beschikbaar voor het verzekeren van bedrijfsschade (‘business interruption’) door overdraagbare ziekte en/of overheidsmaatregelen, of alleen tegen strikte voorwaarden en een zeer hoge premie. Een blik op het overzicht van bestaande pools leert dat er nog nergens ter wereld een voorbeeld is van een pandemie-pool voor bedrijfsschades.

Het Verbond van Verzekeraars heeft vanaf medio vorig jaar de eventuele noodzaak en mogelijkheden van een verzekeringsoplossing voor toekomstige pandemieen in onderzoek. Het lijkt er nu nog op dat de verzekeringsdekking tegen de gevolgen van een pandemie nog weinig is veranderd voor de consument en zakelijke klant. Zoals hierboven reeds vermeld, is dit anders voor kredietverzekeringen, en de pandemiedekking voor de evenementensector. Maar voor de kredietverzekeraars en de evenementenbranche zijn aparte regelingen getroffen. Het Verbond blijft de marktbewegingen volgen en waar nodig mogelijke verzekeringsoplossingen nader onderzoeken.

Afsluiting

De Nederlandse economie lijkt de coronacrisis vooralsnog relatief goed te doorstaan en de verzekeringsbranche is slechts ten dele geraakt. De verzekeringsbranche levert een bijdrage aan gedupeerde bedrijven en burgers door waar mogelijk conform de voorwaarden risicodekking te (blijven) bieden. De rol van verzekeraars is beperkt waar het gaat om het afdekken van (bedrijfs)schades die ondernemers oplopen door de overheidsmaatregelen. In specifieke branches, zoals evenementen, transport en reis, hebben verzekeraars te maken met omzetdaling, terwijl in 2020 de schades zijn opgelopen. Ook voor kredietverzekeraars is de herverzekering door de overheid verliesgevend. Net als de andere verzekeraars nemen zij dit verlies om zo ondernemend Nederland te steunen in deze economisch moeilijke tijden.

(bron: Verbond van Verzekeraars )